Spośród wielu szkodników atakujących rzepak ozimy w czasie wczesno-wiosennej wegetacji najważniejszymi i zarazem wyrządzającymi największe szkody są chowacze łodygowe, czyli chowacz brukwiaczek i chowacz czterozębny. Niekiedy, lokalnie liczniej może również pojawić się chowacz granatek.

Chowacz granatek – chrząszcze do 3 mm, owalne, dość wypukłe, czarne, pokrywy skrzydeł granatowe. Larwy do 5 mm, jasnokremowe, beznogie. Zimują chrząszcze w wierzchniej warstwie gleby na polach, na których uprawiano rzepak i inne rośliny kapustowate. Wiosną, gdy temperatura gleby osiągnie około 4°C chrząszcze opuszczają miejsca zimowania. Przelot na plantacje rzepaku odbywa się bardzo wcześnie, jeszcze przed chowaczem brukwiaczkiem, często na przełomie lutego i marca. Samice składają jaja w szyjkę korzeniową i ogonki liściowe. Wylęgłe larwy wgryzają się w łodygę, gdzie intensywnie żerują. Po zakończonym okresie żerowania larwy schodzą do gleby gdzie następuje przepoczwarczenie. Chowacz granatek rozwija jedno pokolenie w roku.

Chowacz brukwiaczek – chrząszcz długości 3-4 mm jest jednolicie szary, ma wydłużoną głowę z cienkim, zakrzywionym ku dołowi ryjkiem. Larwa długości do 7 mm, jest żółtobiała, lekko łukowato zgięta, beznoga. Stadium zimującym są chrząszcze w glebie na polach gdzie żerowały larwy. Wiosną osobniki dorosłe opuszczają miejsca zimowania, gdy temperatura gleby na głębokości 10 cm osiągnie 5-7°C, natomiast masowy nalot na plantację następuje, gdy temperatura powietrza osiągnie 10-12°C.  Chrząszcze prowadzą żer uzupełniający a następnie (zwykle kilka dni po wylocie z miejsca zimowania) samice rozpoczynają składanie jaj do wnętrza pędów, zazwyczaj u podstawy stożka wzrostu. Wylęg larw następuje po 11-20 dniach a rozwój larwalny trwa około 40 dni. Po zakończonym okresie żerowania larwy schodzą do gleby gdzie przepoczwarczają się przed zimą. Osobniki dorosłe odżywiają się tkanką miękiszową liści i nie stanowią zagrożenia dla upraw rzepaku. Zagrożeniem gospodarczym może być natomiast żerowanie larw chowacza brukwiaczka. Larwy żerują w łodygach, wygryzając ich wnętrze. Pierwsze objawy żerowania to niewielkie, początkowo śluzowate a następnie biało obrzeżone nakłucia na łodydze. Wraz ze wzrostem pędu łodyga często wygina się w kształcie litery S. Na łodydze pojawiają się charakterystyczne pęknięcia.

Chowacz czterozębny – Chrząszcz długości 2,5–3 mm jest szary, pokryty łuskami i krótkimi, rdzawymi szczecinkami. Czułki i częściowo odnóża są rdzawoczerwone, pokrywy skrzydeł – podłużnie prążkowane z białawą plamką u nasady. Larwa długości 4–5 mm, jest biaława, beznoga, łukowato zgięta, z żółtobrązową głową. Zimują chrząszcze na miedzach, w ściółce lub wierzchniej warstwie gleby. Miejsca zimowania opuszczają najczęściej na początku kwietnia. Samice składają jaja do ogonków liściowych i do nerwu głównego, blisko nasady liścia. Larwy żerują początkowo w ogonku liściowym, a po przejściu do łodygi drążą chodniki w rdzeniu. W jednej roślinie może żerować kilka larw. Na zaatakowanej roślinie początkowo widoczne są jedynie małe nakłucia na pędzie i nerwach liści, wykonane przez samicę w celu złożenia jaj. Dopiero przy silnym uszkodzeniu przez larwy następuje zahamowanie wzrostu roślin, żółknięcie i zginanie lub załamanie liści. Uszkodzone pędy łamią się podczas wiatru. Uszkodzenia powodowane przez chowacza czterozębnego są trudne do wykrycia, ponieważ nie występują tu widoczne skrzywienia, zniekształcenia czy pęknięcia jak w przypadku chowacza brukwiaczka.

Monitoring pojawu i występowania szkodników jest nieodzownym elementem ochrony roślin a jego wyniki dają podstawową wiedzę umożliwiającą podjęcie decyzji o ewentualnym wykonaniu zabiegu zwalczania. Spośród metod monitoringu stosowanych w uprawach rzepaku najważniejsza jest metoda „żółtych naczyń”. Użyteczne są również lustracje wzrokowe, czerpakowanie a także stosowanie tablic lepowych.

Żółte naczynia – należy stosować pojemniki o płaskim dnie i barwie żółtej, jak najbardziej zbliżonej do barwy kwiatów rzepaku. Naczynia w 2/3 wypełnia się wodą z dodatkiem kilku kropel płynu obniżającego napięcie powierzchniowe (np. płyn do mycia naczyń). Żółte naczynia do monitorowania pojawu i liczebności chowacza brukwiaczka należy wystawić na plantację bardzo wcześnie, niekiedy nawet już pod koniec lutego. W okresie tym możliwe jest jeszcze wystąpienie przymrozków, szczególnie nocnych. Wówczas płyn w misce może zamarzać a pułapka staje się bezużyteczna. Przed tym zjawiskiem można zabezpieczyć się wypełniając naczynie np. zimowym płynem do spryskiwaczy samochodowych. Użyte żółte miski powinny mieć małe otworki wywiercone poniżej krawędzi. Zapobiegają one przelaniu się płynu w razie wystąpienia opadów deszczu. Naczynia ustawia się około 20 metrów w głąb pola od jego brzegu. Wraz ze wzrostem roślin rzepaku należy również regulować wysokość ich położenia, tak aby znajdowały się na wysokości łanu. Kontrolę naczyń należy prowadzić regularnie, najlepiej codziennie.

Czerpakowanie  – metoda wstępnej oceny z użyciem czerpaka entomologicznego. Jest to łatwy i szybki sposób wstępnej oceny występowania oraz liczebności owadów znajdujących się na danej plantacji. We wstępnej ocenie zagrożenia powinno się wykonać 25 uderzeń czerpakiem od brzegu plantacji wchodząc w jej głąb. Czerpakowanie należy zawsze przeprowadzać w miejscu najbardziej narażonym na naloty szkodników. Najczęściej od strony ubiegłorocznej lokalizacji danej uprawy lub od strony potencjalnych miejsc zimowania szkodników (miedze, brzegi lasów, pobocza i rowy przydrożne i inne).

Lustracje wzrokowe  – to najprostsza, ale też najmniej dokładna metoda monitoringu, szczególnie przy niskiej liczebności szkodników na plantacji. Płochliwe owady mogą spadać z roślin, gdy dostrzegą zbliżającą się osobę. Przeglądanie powierzchni liści i łodyg roślin należy prowadzić w różnych punktach pola. W każdym punkcie należy policzyć chrząszcze na 10 losowo wybranych roślinach. W sumie należy przeanalizować 100-150 roślin w zależności od wielkości pola. Chrząszcze należy wytrząsać z roślin na dużą białą kartkę papieru, do czerpaka lub do naczynia np. miski używanej w metodzie „żółtych naczyń”, ale bez płynu.

Tablice lepowe –  należy umieścić na plantacji bezpośrednio nad roślinami. Owady przyklejają się do ich powierzchni pokrytych klejem. Tablice należy wymieniać co jakiś czas, tak aby nie dopuścić do ich wyschnięcia lub zaklejenia kurzem i piaskiem, np. w czasie długo utrzymującej się suszy, szczególnie podczas wietrznej pogody.

Progi ekonomicznej szkodliwości

Chowacz brukwiaczek –  10 chrząszczy w żółtym naczyniu w ciągu 3 dni lub 2-4 chrząszczy na 25 roślinach.

Chowacz czterozębny – 20 chrząszczy w żółtym naczyniu w ciągu 3 dni lub 6 chrząszczy na 25 roślinach.

ZWALCZANIE

Jeżeli na podstawie prawidłowo prowadzonego monitoringu stwierdza się przekroczenie progu ekonomicznej szkodliwości należy rozważyć potrzebę przeprowadzenia chemicznego zabiegu zwalczania. Ewentualny zabieg powinien być przeprowadzony sprzętem o znanych i prawidłowych parametrach działania. Nie mniej istotne są warunki atmosferyczne, w których jest prowadzony. Zabieg powinien być wykonywany w zakresie temperatur odpowiednich dla danego środka ochrony roślin, zgodnie z zaleceniami zawartymi w etykiecie. Pamiętać należy, aby opryskiwanie roślin wykonywać przy braku lub słabym wietrze, najlepiej przy dużym zachmurzeniu, lecz tak by uniknąć opadów w trakcie i jakiś czas po zabiegu. Dobór odpowiednich dawek, prawidłowe przygotowanie roztworu, jak i samo równomierne przeprowadzenie opryskiwania roślin, także mogą decydować o skuteczności zabiegu.

Na warunki wykonywania zabiegu szczególną uwagę należy zwrócić w momencie rozpoczęcia zabiegu przeciwko chowaczowi brukwiaczkowi. Gatunek ten może nalatywać na plantację rzepaku bardzo wcześnie, niekiedy na przełomie lutego i marca. Wówczas panować mogą znaczne wahania temperatury, zarówno w cyklu dobowym jak i dłuższym – kilku dniowym. Mający miejsce w ostatnich dniach znaczny wzrost temperatury oraz silna operacja słoneczna przyczyniły się do wylotu chrząszczy chowacza brukwiaczka.  Jednak mogące nadejść spadki temperatury, a nawet przymrozki mogą spowodować ponowne ukrywanie się chrząszczy w ściółce, na miedzach czy w szczelinach w glebie. Przeprowadzony wówczas zabieg będzie miał ograniczoną skuteczność lub nie zadziała wcale. Dlatego tak ważne jest dokładne obserwowanie pogody, głównie temperatury oraz aktywności chrząszczy na plantacji przed przeprowadzeniem zabiegu zwalczania.

DOWIEDZ SIĘ WIĘCEJ O AGROTECHNICE

Artykuł nie zawiera wszystkich informacji. Wiele szczegółów technicznych, które wymagają indywidualnego podejścia w zależności od warunków pogodowych, wysianej odmiany i charakterystyki pola, na którym znajduje się plantacja. Zapraszamy do współpracy z doradcami PROCAM, którzy indywidualnie podejdą do Państwa upraw. Chcesz wiedzieć więcej ? Już dziś skontaktuj się Doradcami z firmy PROCAM oraz on-line Agronomia.tv

Ze środków ochrony roślin należy korzystać z zachowaniem bezpieczeństwa. Przed każdym użyciem przeczytaj informacje zamieszczone na etykiecie i informacje dotyczące produktu. Zwróć uwagę na zwroty wskazujące rodzaj zagrożenia oraz przestrzegaj środków bezpieczeństwa, o których mowa na etykiecie.